นอกจากทำหน้าที่ป้องกันแสงแดด ป้องกันลมและฝนแล้ว หลังคาบ้าน เป็นองค์ประกอบสำคัญของตัวบ้าน ที่ การเลือกสีและเลือกรูปแบบของหลังคาบ้าน ยังทำให้แบบบ้านดูสวยโดดเด่นบ่งบอกสไตล์ความชอบของเจ้าของบ้านได้เป็นอย่างดี “หลังคาปั้นหยา” เป็นรูปแบบหลังบ้านที่ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลาย โดยเฉพาะแบบบ้านที่ต้องการความทันสมัยและต้องการความละเอียดอ่อน ปัจจุบันหลังคาปั้นหยา เป็นรูปแบบหลังคาที่ได้รับความนิยมและแบบบ้านทรงหลังคาปั้นหยามักจะเป็นบ้านที่ออกแบบให้มีความโอ่อ่าสง่างาม และสามารถเลือก วัสดุ ก่อสร้าง มุงหลังคาได้หลากหลาย เช่น กระเบื้องดินเผา กระเบื้องคอนกรีตแผ่นเรียบ กระเบื้องคอนกรีตหรือกระเบื้องซีเมนต์ หรือ กระเบื้องลอนคู่ ซึ่งการเลือกใช้ขึ้นอยู่กับความเหมาะสม รวมถึงความชื่นชอบของผู้เป็นเจ้าของบ้านเป็นสำคัญ
หลังคาปั้นหยา หลังคาปั้นหยา (Hip Roof) หมายถึง รูปทรงหลังคาบ้านที่มีความลาดเอียงลงมาทั้ง 4 ด้าน ตัวบ้านจะมีลักษณะเป็นสี่เหลี่ยมจัตุรัส ส่วนโครงสร้างของหลังคาหรือตัวบ้านแต่ละด้านจะลาดเอียงลงมาเท่า ๆ กันแต่ความสั้นยาวอาจแตกต่างกันไปตามความสวยงาม หลังคาปั้นหยา เป็นทรงหลังคาบ้านที่สามารถกันแดดกันฝนได้ดี และมีความโอ่อ่าสง่างาม
ลักษณะโครงสร้างของหลังคาทรงปั้นหยา หลังคาปั้นหยาส่วนใหญ่จะมีลักษณะโครงสร้างหลังคาและการเลือกใช้วัสดุมุงหลังคา 2 แบบ ซึ่งมีข้อดีข้อด้อยและลักษณะที่แตกต่างกัน ดังนี้
หลังคาปั้นหยาสำหรับบ้านไม้ บ้านไม้ โครงสร้างหลังคาซึ่งทำหน้าที่คงรูปทรงของหลังคาบ้าน ให้ใช้โครงสร้างหลังคาแบบไม้ สำหรับข้อดี คือติดตั้งง่าย ประหยัดค่าใช้จ่ายเพราะไม่ต้องใช้ช่างที่เชี่ยวชาญมากก็สามารถทำได้ แต่มีข้อเสีย คือไม่มีช่องระบายความร้อน ทำให้กลางวันร้อนอบอ้าว และราคาแพงเพราะเพราะวัสดุหายาก ปัจจุบันหาไม้ที่ดี มีคุณภาพยาก และยังมีปัญหาเรื่องปลวกที่กินเนื้อไม้อีก ทำให้ต้องเสียค่าใช้จ่ายในการค่าบำรุงดูแล
หลังคาปั้นหยาสำหรับบ้านปูน สำหรับบ้านปูน ให้ใช้โครงสร้างหลังคาเหล็ก ที่มีความแข็งแรง มั่นคง และราคาถูก แต่มีข้อเสีย คือ ต้องใช้ ช่าง ก่อสร้าง ที่มีควาชำนาญสูง ในการเชื่อมต่อโครงหลังคาเหล็ก รวมทั้งต้องระวังการรั่วซึมของหลังคาและการเกิดสนิม
รูปแบบของหลังคาทรงปั้นหยา สำหรับรูปแบบของหลังคาทรงปั้นหยาที่ใช้เป็นหลังคาบ้านที่มีความซับซ้อนและมีหลายลักษณะหรือหลายรูปแบบ เช่น
แปลนหลังคาปั้นหยา ลักษณะสันหลังคา “อกไก่” แบบแปลนของหลังคาปั้นหยา ลักษณะสันหลังคา “อกไก่” แปลนจะมีลักษณะสันหลังคาอกไก่ และจะมีสันหลังคาเอียงซึ่งเกิดจากการตัดมุมเรียกว่า “ตะเฆ่สัน” เอียงทำมุม 45 องศา จากมุมฉากทั้ง 4 ด้านเข้ามาบรรจบกับอกไก่ที่กึ่งกลางบน ที่จุดบรรจบของอกไก่และตะเฆ่สันจะต้องมีเสาสั้นหรือ “ดั้ง” มารองรับ และเสาคานหรือผนังมารองรับดั้งอีกทีหนึ่ง
หลังคาปั้นหยาเปิดจั่ว หลังคาปั้นหยาเปิดจั่ว เป็นรูปแบบผสมของหลังคาแบบปั้นหยาและแบบจั่ว คือด้านล่างเป็นแบบปั้นหยาแต่ส่วนบนเป็นแบบจั่ว ทำให้มีความสวยงามและระบายอากาศได้ดี
หลังคาปั้นหยารูปตัว L หรือตัว T เป็นหลังคาที่มีความซับซ้อนมากขึ้นโดยมีหลังคาจากสองทิศทางมาบรรจบกัน จะเกิดมีร่องที่รอยต่อหลังคา เรียกว่า “ตะเฆ่ราง” มีหน้าที่รับจันทันจากทั้งสองทิศทางเช่นเดียวกับตะเฆ่สัน ที่จุดต่อระหว่างอกไก่ของทั้งสองทิศทางจะมีดั้งมารองรับ
